Jan Pronk

Gegijzeld door Khartoem

Vrij Nederland, 1 maart 2008

“We hebben er in de Ministerraad een rationele afweging gemaakt. Toegeven aan de Veiligheidsraad zou beteken dat we problemen zouden krijgen met radicale groepen in ons eigen land. Niet toegeven aan de Veiligheidsraad zou ons in problemen kunnen brengen met Engeland en de Verenigde Staten. We zijn tot de conclusie gekomen dat dit laatste probleem niet zo groot is als het eerste. Daarom blijven we ons tegen de uitspraken van de Veiligheidsraad verzetten”. Dat vertelden mij, onafhankelijk van elkaar, twee leden van de Soedanese regering in gesprekken over de internationale reacties op de wandaden in Darfur. Rationeel, inderdaad. Het regime in Khartoem heeft slechts een doel: aan de macht blijven. Die macht wordt gebruikt om de eigen klasse te bevoorrechten. Geweld wordt daarbij niet geschuwd. Geweld van de nationale veiligheidsdienst, de best georganiseerde geheime dienst van Afrika. Geweld van het leger tegen de rebellen in Darfur en tegen de burgerbevolking. Geweld van de Arabische milities, die het leger bijstaan - of is het andersom? - in het terroriseren van die bevolking.

Na het uitbreken van de burgeroorlog, thans alweer vijf jaar geleden, bleef de Veiligheidsraad doof voor de roep om het geweld een halt toe te roepen. Pas toen tweehonderdduizend doden waren gevallen sprak de raad zich uit en vroeg zij de Afrikaanse Unie troepen te sturen om een wapenstilstand te handhaven die geen wapenstilstand was, omdat de partijen verschillende versies van het overeengekomen hanteerden. Het vechten ging door en er vielen steeds meer slachtoffers. Inmiddels zitten twee en een half miljoen ontheemden en vluchtelingen reeds jaren in kampen en er komen er steeds meer bij.

Inderdaad, Khartoem vreest de Veiligheidsraad niet. De leden daarvan zijn onderling verdeeld. China is de belangrijkste economische partner van Soedan en wil haar oliebelangen niet in gevaar brengen. Engeland, voormalig kortstondig koloniale heerser in Soedan, wil alles op eigen houtje bedisselen. Frankrijk kijkt alleen naar zijn eigen voormalige koloniale belangen in Afrika. Daar hoort Tsjad wel bij, maar Soedan niet. Rusland levert wapens en heeft er politiek belang bij zich anders op te stellen dan de andere mogendheden. De Verenigde Staten werken met Soedan samen op veiligheidsgebied. Terwijl President Bush sprak over genocide in Darfur, nodigde de CIA het hoofd van de Soedanese veiligheidsdienst, Salah Gosh, uit naar Washington om te spreken over de nauwere samenwerking in de strijd tegen Moslim terroristen.

Het regime in Khartoem beschouwt het Islamitisch fundamentalisme als de ernstigste bedreiging voor haar machtspositie. Het weet met Westerse landen gemeenschappelijke belangen te hebben op veiligheidsgebied. Khartoem en het Westen maken de veiligheid van de bevolking van Darfur daaraan ondergeschikt. Het regime in Soedan weet dat de internationale kritiek op haar optreden in Darfur gemakkelijk kan worden weerstaan. Het manipuleert, chicaneert, verdeelt en heerst. Het belemmert een effectief optreden van de internationale vredesmacht in Darfur. Het lijft milities, die men krachtens resoluties van de Veiligheidsraad zou moeten ontwapenen, bij de eigen strijdkrachten in. Het benoemt Mussa Hillal, die de milities mobiliseerde, tot regeringsadviseur en iemand die door het Internationaal Strafhof voor oorlogsmisdaden ter verantwoording wordt geroepen tot minister voor humanitaire zaken.

De afgelopen weken vielen weer tientallen burgerslachtoffers bij een aanval van het leger, samen met milities, op enkele dorpen. Zij werden in de as gelegd. Het regime gaat door de internationale gemeenschap te schofferen. Iedere nieuwe regering in het Westen begint van voren af aan met praten en laat zich in slaap wiegen door holle beloften. Het regime heeft alle tijd en weet dat het uit het buitenland niets te duchten heeft. Het Westen laat zich gijzelen door Khartoem en heeft daar kennelijk vrede mee.